روابط عمومی گرایش رسانه : برنامه ریزی و بودجه بندی

برنامه ریزی و بودجه بندی 

   استاد : خوشبخت

برنامه : سندی مکتوب           برنامه ریزی : فرایند انجام کار

اهداف برنامه ریزی

هدف از برنامه ریزی افزایش احتمال رسیدن به هدف یا اهداف سازمان از طریق تنظیم فعالیتها و افزایش نفع اقتصادی از طریق صرفه جویی نمودن در هزینه ها و متمرکزشدن از طریق دستیابی به اهداف و جلوگیری از انحراف از مسیر برنامه ها و همچنین تهیه ابزاری برای کنترل عملیات است.

تعریف برنامه ریزی

از برنامه ریزی تعاریف متعددی به عمل آمده است که عبارتند از:

1- برنامه ریزی عبارت است از تصمیم گیری در مورد اینکه چه کارهایی باید انجام گیرد.

2- برنامه ریزی عبارت است از فرایند تصمیم گیری در مورد اهداف و فعالیتهای آینده یک فرد ، واحد کاری یا سازمان .  

 3- برنامه ریزی عبارت است از طراحی وضعیت مطلوب و یافتن و پیش بینی کردن راهها و وسایلی که رسیدن به هدف را هموار می سازد.

ویژگیهای برنامه ریزی

برنامه ریزی در سه طریق صورت می گیرد:

1- برنامه ریزی قبل از اجرای عملیات صورت می گیرد و چگونگی و نوع اجرا درآن مشخص می شود.

2- برنامه ریزی در ارتباط با یک سیستم از تصمیمات است که با هم ارتباط متقابل دارند، یعنی حداقل هر تصمیم با یک تصمیم دیگر در ارتباط است.

3- برنامه ریزی یک فرایندی است برای رسیدن به وضعیت مطلوب در آینده  و دارای دو بخش می باشد : خوش بینانه و بدبینانه

تعریف برنامه

برنامه سندی است  که با توجه به هدف یا اهداف خاص حاوی مجموعه ای از عملیات و تصمیمات منظم و مربوط به هم در جهت تحقق اهداف موردنظر است.

تفاوت برنامه و برنامه ریزی

برنامه یک سند است (اغلب مکتوب) که نشان دهنده یک سلسله عملیات مرتبط به هم و با زمان بندی خاص، در حالیکه برنامه ریزی یک فرایند و جریان است که در نهایت به تهیه سند برنامه منتهی می شود.

تقسیمات برنامه ریزی

1- برنامه ریزی از نظر زمانی     2- برنامه ریزی از نظر مکانی

3- برنامه ریزی از نظر مدیریتی       4- برنامه ریزی از نظر موضوعی

اجرای برنامه ریزی

1- شناخت و تعیین اهداف  2- شناخت و تعیین منابع و پیش داشته های محیطی 

3- شناخت و تعیین سیاستها، رویه و روشها

انواع برنامه ریزی 

1- برنامه ریزی جامع یا استراتژیک                        2- برنامه ریزی عملیاتی یا اجرایی

3- برنامه ریزی تخصصی                                   4- برنامه ریزی برمبنای اهداف

5- برنامه ریزی بر مبنای استثنا                           6- برنامه ریزی اضطراری        

7- برنامه ریزی مقتضیانه

 

برنامه ریزی استراتژیک : با توجه امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی فرایندی است در جهت تجهیز منابع سازمان و وحدت بخشیدن به تلاشهای آن برای رسیدن به اهداف بلند مدت که این برنامه ریزی قبل از آنکه به یک تکنیک و فن برسد، نحوه تلقی و باور مدیران را به طرز تفکر درازمدت و آینده نگری ترغیب می نماید.

 خصوصیات برنامه استراتژیک

1- برنامه ریزی استراتژیک انعکاس از ارزشهای حاکم بر جامعه است.

2- برنامه ریزی جامع یا استراتژیک مسائل اساسی و اصلی سازمانها را در نظر می گیرد.

3- برنامه ریزی استراتژیک دارای دید درازمدت است و افقهای دورتر در سازمان را مطرح می نماید.

4- برنامه ریزی استراتژیک فراگیر است و برنامه های عملیاتی سازمان را در بر می گیرد.

5- برنامه ریزی استراتژیک عملیات و اقدامات سازمان را در دوره های زمانی نسبتا" بلند مدت هماهنگ می کند و به آن یک پیوستگی و انسجام می بخشد.

 

فرایند برنامه ریزی استراتژیک

1- تعیین و تدوین اهداف آینده سازمان

2- شناخت اهداف و استراتژی های موجود در سازمان

3- تجزیه و تحلیل شرایط محیطی سازمان

4- تجزیه و تحلیل منابع و امکانات سازمان

5- شناخت وضع موجود در سازمان

6- تصمیم گیری در مورد استراتژی مطلوب

7- اجرای استراتژی جدید       8- کنترل و ارزشیابی استراتژی جدید در عمل

 

مراحل برنامه ریزی عملیاتی

1- تدوین برنامه های کوتاه مدت (تنظیم بودجه و زمان بندی)

2- تعیین معیارهای کمی و کیفی برای اندازه گیری عملکرد و ارزیابی هزینه های اجرایی عملیات

3- ارزیابی برنامه ها  و تعیین موارد انحراف عملکرد از آنها

4- تجدید نظر در برنامه ها و تهیه برنامه های جدید

 

تفاوت برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی

1- برنامه ریزی عملیاتی در سطوح میانی و پایین سازمان انجام می شود، در حالیکه برنامه ریزی استراتژیک در سطوح عالی انجام می گیرد.

2- در برنامه ریزی عملیاتی بیشتر بر منافع فعلی سازمان تاکید می شود، ولی در برنامه ریزی استراتژیک توجه بیشتر بر منافع آتی می شود.

3- در برنامه ریزی عملیاتی روشهای کار اغلب به دستاوردهای گذشته تاکید دارد، در حالیکه در برنامه ریزی استراتژیک روشهای جدید و تجربه نشده پا به عرصه می نهند.

 

برنامه ریزی تخصصی: در برخی موارد با توجه به اهمیت تخصصی، برخی وظایف مدیریت برای انجام آنها برنامه ریزی می شوند. مثل برنامه ریزی در نیروی انسانی ، برنامه ریزی مالی و تنظیم بودجه و برنامه ریزی و کنترل تولید.

برنامه ریزی بر مبنای اهداف: در این نوع برنامه ریزی شاخصترین مسائل سازمان تعریف می شود و سپس با مشارکت کارکنان برای هر واحد یا قسمتی از آن واحد و نهایتا" برای هر فرد شاغل هدف گذاری منظمی انجام می گیرد. در این برنامه ریزی برای ترکیب اهداف فردی یا سازمانی مشارکت همزمان و رییس و مرئوس در تبدیل اهداف کلی به اهداف فردی تاثیرات مثبتی بر عملکرد کارکنان بوجود خواهد آمد. تدوین پذیرش دوطرفه و انجام تعهد دوطرفه برای اجرای برنامه های تدوین شده صورت می پذیرد.

برنامه ریزی بر مبنای استثنا: عبارت است از تعیین هدف ، تخصیص منابع و شاخصهای عملیاتی و واگذاری امور به مسئولان واحدها . مدیریت سازمان تنها زمانی که انحرافات عملکرد واحدی از برنامه های پیش بینی شده از حد معینی تجاوز کند، در امورآن واحد دخالت خواهد کرد. ابزارهای اساسی  و متداول در این روش عبارتند از: بودجه و هزینه های استاندارد حسابداری مدیریتی یا حسابداری مراکز مسئولیت(حسابداری، هرینه، درآمد و سرمایه گذاری)

برنامه ریزی اضطراری: عبارت است از پیش بینی و معین ساختن عکس العملها و پاسخ مناسب به حوادث یا شرایط جدیدی که در اوضاع و احوال سازمان ممکن است اتفاق افتد.

برنامه ریزی مقتضیانه: در این نوع برنامه ریزی شرایط خاصی قابل اجرا شناسایی می شوند. در صورتی که اعتبار اصلی برنامه بدلیل تغییرات محیطی بیش از حد کاهش یابد، یکی از آن برنامه ها قابل اجرا خواهد بود. این برنامه ریزی مبتنی بر اندیشیدن و پیش بینی قبل از عمل است. ولی هر چه محیط نامطمئن تر باشد، احتمال نامناسب بودن زمینه های اولیه یا پیش بینی ها افزایش می یابد. در چنین محیطهایی بطور مستمر مسائل و رخدادهای غیرمنتظرانه رخ می دهند و در نتیجه تغییر در برنامه ریزی را ضروری می سازد.

نظارت و کنترل

کنترل عبارت است از ارزیابی تصمیم گیریها و برنامه ها از زمان اجرای آنها و اقدامات لازم برای جلوگیری از انحراف عملیات نسبت به هدفهای برنامه و تصحیح انحرافات احتمالی که در برنامه بوجود می آید.

مراحل کنترل

1- تعیین شاخصها و معیارها برای اندازه گیری متناسب با هدفهای برنامه و پیش بینی نتایج برنامه

2- تهیه و تنظیم اطلاعات مربوط به عملیات انجام یافته و در حال انجام

3- مقایسه اطلاعات بدست آمده و تنظیم یافته با معیارها و نتایج پیش بینی شده

4-تصمیم گیری و اقدامات اصلاحی در عملیات و روشها در صورتی که  انحراف از هدفها پیدا کرده باشند.

روشهای کنترل

کلیه روشهای نظارت و کنترل به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. دسته اول تمامی اطلاعات مربوط به تهیه و ارائه کالا و خدماتی را بجز اطلاعات شامل اجزای زمان انجام کار مورد توجه قرار می دهند. دسته دوم تاکید بر زمان انجام فعالیتها دارد و در پروژه های بزرگ اهمیت پیدا می کند. در دسته اول کنترل از طریق بودجه ، تجزیه و گزارشهای آماری می باشد. در دسته دوم کنترل از طریق تهیه جدول بیشتر ارزشیابی برنامه و روش مسیر انحرافی صورت می پذیرد.

برنامه ریزی در روابط عمومی

مسئولان روابط عمومی در هر سازمانی برای فعالیتهای خود همانند یک مدیر ناگزیر از برنامه ریزی هستند و بدون برنامه ریزی نه تنها هیچ فعالیتی به انجام نمی رسد، بلکه یک روابط عمومی بدون برنامه ریزی کارآمد دارای اثرات مخرب و ویرانگری برای سازمان و محیطش ( داخلی و خارجی) خواهد بود و مدیران سازمان را با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد کرد.

بنابراین روابط عمومی همانند همه سازمانها از دو نوع برنامه ریزی استفاده می کند و هر کدام کاربردها و ویژگیهای خود را دارد و بر اساس نیاز آن سازمان طراحی و به اجرا در می آید:

الف: برنامه ریزی جامع : در روابط عمومی نقش بسزایی دارد و رکن اصلی یک روابط عمومی را تشکیل می دهد. هر چند که هدف روابط عمومی در برنامه ریزی بلند مدت از اهداف استراتژیک سازمان نشات می گیرد. بنابراین اهداف ملموس و دست یافتنی می باشد. برنامه ریزی بلند مدت کارگزاران و مدیران روابط عمومی را در درون و بیرون ادارت متحد و همسو نموده و برنامه ریزی ما انعکاسی از ارزشهای حاکم بر جامعه ، جهان بینی و اعتقادات و سنتهای جامعه و فرهنگ سازمانی خواهد بود.

برنامه ریزی عملیاتی در روابط عمومی

برنامه ریزی جامع در روابط عمومی به مفهوم بی نیازی از برنامه ریزی عملیاتی روابط عمومی نمی باشد، بلکه برنامه ریزی جامع کتاب راهنمای ما در جهت برنامه ریزی های عملیاتی و اجرایی است و هیچ فعالیتی در روابط عمومی نمی تواند بدون برنامه ریزی عملیاتی مفید و کارساز باشد. بنابراین برنامه ریزی عملیاتی در روابط عمومی از ضرورتهای کاری است، که حتما" باید مورد توجه قرار گیرد و با راهکارهای ممکن به سرانجام برسد.

بودجه و بودجه ریزی

در وضعیت کنونی اجتماعی بین ملتها وظایف فراوان و مسئولیتهای بزرگ به عهده هر دولت است، مانند نگهداشت ارزش پول ملی ،کنترل نوسانهای اقتصادی، تثبیت قیمتها، انجام سیاستهای متناسب و لازم برای رشد و شکوفایی و توسعه اقتصادی کشورها، تعیین حداقل دستمزد و حقوق و ایجاد و گسترش انواع بیمه های اجتماعی و درمانی .... به عهده دولتها در برقراری و تنظیم سیاستهای مالی و اعتباری می باشد.

با توجه به موارد گفته شده توفیق در انجام چنین وظایف سنگینی برای دولتها بدون برنامه ریزی و بودجه بندی و متکی بر روشهای علمی ممکن نخواهد بود. پس منطق حکم می کند که نخست منابع و امکانات شناسایی و سپس نیازها و مشکلات شناسایی و پس از آن متناسب با منابع و با توجه به اولویتها و با لحاظ نمودن زمان بندی نسبت به تهیه و تنظیم برنامه اقدام نمائید.

تعریف بودجه: بودجه برنامه یکساله دولت(شرکت یا سازمان) است، که شامل پیش بینی و برآورد درآمدها و دیگر منابع اقتصادی و مجموعه ای از سیاستها و هدفها ، برآورد هزینه فعالیتها و سرمایه گذاریهای لازم برای اجرای سیاستها به منظوررسیدن به اهداف سازمان با تصویب دستگاه قانون گذاری.

هر بودجه ای از سه بخش تشکیل شده است:1-درآمدها و دیگر منابع اقتصادی(پیش بینی و برآوردشده) 2- مجموعه ای از سیاستها ،هدفها و فعالیتها  3- هزینه برآوردشده فعالیتهای جاری و پیش بینی شده

انواع برنامه ها

برنامه هایی که به ناگزیر از برنامه ریزی راهبردی بوجود می آید، نه تنها حاوی یک یا چند برنامه عملیاتی هستند ، بلکه بر سایر برنامه های عملیاتی نیز تاثیر می گذارند. بدین سبب این برنامه ها به سه دسته تقسیم می شوند:

1- برنامه های زمانی: این برنامه ها بر حسب چشم انداز، رشد و توسعه مورد نظر بطور معمول به سه دوره زمانی مختلف طبقه بندی شده اند: الف – کوتاه مدت (1 تا2  سال)   ب – میان مدت(3 تا 8 سال) ج – بلند مدت (10 تا 25 سال)

2- برنامه های مکانی : انواع برنامه های مکانی بر اساس روش برنامه ریزی و ابعاد جغرافیایی عبارتند از: برنامه روستایی – برنامه شهری – برنامه استانی – برنامه ناحیه ای – برنامه کشوری یا ملی – برنامه منطقه ای و برنامه جهانی (فراملی و بین المللی )

3- برنامه موضوعی: این برنامه بطور دقیق نوع حرکات و فعالیتهای اجرایی را به دسته های متفاوت از هم تقسیم می کنند ، که بیشتر مواقع منشا سازماندهی قرار می گیرد و به تبعیت از هدفها و شاخه های برنامه بطور معمول به انواع عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طبقه بندی می شوند.

سازمانهای اجرایی نیز در این تقسیم بندی قرار می گیرند. بنابراین برای اجرای هر بخش از برنامه سازمانی مختص  آن سازمان داده می شود و اگر از قبل سازمانی ایجاد نشده باشد، بنا به مقتضیات اجرای برنامه سازمان جدیدی راه اندازی می گردد.

 

 

 گامهای اساسی در برنامه ریزی راهبردی

مرحله اول – مشخص کردن رسالت سازمان : رسالت سازمان عامل تعیین کننده قالب حصول اهداف شمرده می شود. علاوه بر این ارتباط دادن چنین رسالتی تا دستیابی به چشم انداز موفقیت می تواند بسیار سودمند باشد. روابط عمومی ها بدون داشتن چشم انداز موفقیت از چگونگی تحقق رسالت سازمان اطلاع نخواهند داشت. به بیان دیگر رسالت یهنی هدف سازمان و اینکه چشم انداز سازمان باید چگونه باشد، باید چگونگی رفتار اهداف سازمانی را مشخص نمائیم. بنابراین هدف از تعریف رسالت سازمان مشخص کردن اهداف سازمان، فلسفه و ارزشهایی است که فعالیتهای آن را هدایت می کند.

مرحله دوم – تحلیل موقعیت : شامل مطالعه محیط اجتماعی و ارزیابی فرصتها و تهدیدها در محیط خارجی سازمان و ارزیابی نقاط ضعف و قوت در محیط داخلی سازمان می باشد. هدف از این فرایند برنامه ریزی ارتباطی به معنای فراهم آوردن اطلاعات درباره ضعف و قوت داخلی در سازمان و بررسی فرصتها و تهدیدهای خارجی سازمان می باشد، که همواره سازمانها با آنها مواجه بوده و زمینه را برای تعیین مسائل ارتباطی و راهبردی مورد بررسی قرار می دهد.

 

مرحله سوم – شناسایی مشکل اصلی در سازمان : به منظور تهیه و تدوین یک برنامه ریزی راهبردی در روابط عمومی به دو طریق می توانیم مسائل و مشکلات مرکزی سازمان را گردآوری نماییم.

1- از طریق انجام نظرسنجی ها        2- انجام تحقیقات لازم از طریق افکار عمومی

 

مرحله چهارم – شناسایی مسائل راهبردی سازمان : مسائل راهبردی سازمان در حکم قلب فرایند برنامه ارتباطی است و به عنوان مسئله راهبردی و انتخاب خط مشی از یک ویژگی بنیادی برخوردار بوده و شامل دستورها، رسالت سازمان، ارزشها، سطح و ترکیب محصول خدمات، مراجعین یا استفاده کنندگان، هزینه ها و یا مدیریت موثر خواهد بود.

 

مرحله پنجم – شناسایی اولیه منابع: شناسایی منابع اولیه منابع در حول محور مسئله ارتباطی بویژه کسانی که تحت تاثیر مستقیم با مشکلات مواجه می شوند، قرار می گیرد. نیاز بررسی عقاید، نگرشها و تفکرات آنها حول محور سیاستها، برنامه ها، خدمات و تولیدات سازمان می باشد. برنامه ریزی ارتباطی باید با توجه به مشکلاتی که وجود دارد، نسبت به شناسایی منابع و گروههایی که با آن مشکل مواجه هستند، مورد توجه قرار داده و نسبت به بررسی آن اقدام نمایند.

 

مرحله ششم – تعیین اهداف روابط عمومی ها: تعیین اهداف روابط عمومی باعث تسهیل در انجام تمامی اقدامهای اطلاع رسانی و هدفمندترشدن فعالیتها و افزایش اثربخشی اطلاع رسانی خواهد شد. بویژه کارایی کارکنان روابط عمومی به نحو چشمگیری بالا می برد و در حقیقت هدف و نکته اصلی مشکل را مشخص خواهد کرد. بهترین روش برای مشخص کردن اهداف روابط عمومی، برگزاری جلسات طوفان فکری است.

 

مرحله هفتم – شناسایی مخاطبان کلیدی و مشخص کردن نیازهای آنها: از آنجا که در تعریف روابط عمومی گفته می شود که این حرفه به گفت و شنود دائم میان سازمان و مخاطبان مطلوبش می پردازد. لذا شناخت و درک این مخاطبان برای هر برنامه ریز در روابط عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است. در روابط عمومی مخاطبان کلیدی ما در داخل سازمان کارکنان، سهامداران، و اعضای سازمان بوده و در خارج از سازمان مشتریان، رسانه ها، قانونگذاران و نظایر آنها می باشد.

 

 

ضرورت و اهمیت بودجه

انتخاب نیاز و چشم پوشیدن از نیازی دیگر نمی تواند تابع ذوق و سلیقه شخصی باشد و در نتیجه فن بودجه نویسی و بودجه بندی مطرح و ضرورت می یابد. بودجه دولت از لحاظ حجم و عظمت بزرگترین سند مالی از لحاظ اهمیت و عامل مستقل و پویا در سطح کلان اقتصادی است که جهت اداره و پیشرفت کشور بکار گرفته می شود و دارای اصول به شرح زیر می باشد:

1- اصل سالیانه بودن بودجه       2- اصل تعادل بودجه          3- تقدم درآمدها بر هزینه ها 

4- اصل جامعیت بودجه           5- اصل تفضیل بودجه        6- اصل تخصیص بودجه 

7- اصل وحدت بودجه        8- اصل انعطاف پذیری یا نرمش بودجه

 

کسری بودجه

زمانی که زیادی بودجه هزینه ها در درآمدها و یا به عبارتی افزایش هزینه های عادی دولت در برابر درآمدهای عادی بیشتر باشد، سبب کسری بودجه خواهد شد.

 

انواع کسری بودجه عملیاتی

1- کسری بودجه اداری                                   2- کسری بودجه ناشی از اوضاع اقتصادی

3- کسری بودجه مربوط به زیربنای اقتصادی

 

روشهای تامین کسری بودجه

کشورها برای تامین کسری بودجه از روشهای مختلف استفاده می کنند که این روشها را به شرح زیر توضیح خواهیم داد:

1- سیاستهای درآمدی که به دو قسمت تقسیم می شود.

الف سیاستهای درآمدی مثبت که خود شامل چهار بخش می باشد که عبارتند از: 1- افزایش صدور مواد نفتی    2- افزایش صدور مواد غیرنفتی   3- افزایش مالیاتها   4- افزایش تولید کالا و خدمات

ب – سیاستهای درآمدی منفی که شامل دو بخش است که عبارتند از: 1- افزایش قیمت کالا و خدمات   2- فروش داراییهای مالی(بدترین راه تامین کسری بودجه)

 

2- سیاستهای هزینه ای که بصورت کاهش هزینه های جاری و کاهش هزینه های عمرانی صورت می پذیرد.

 

3- سیاستهای پولی که به سه دسته تقسیم می شود: الف – انتشار یا چاپ اسکناس بدون پشتوانه            ب – تضعیف قدرت خرید پول داخلی و افزایش نرخ ارز  ج – افزایش قیمت طلای پشنوانه اسکناس

 

4- سیاست استقراضی یا قرض گرفتن

 

5- افزایش صادرات

 

6- کاهش هزینه های ارزی

 

7- استفاده از ذخیره های ارزی

 

8- کاهش ارزش پول ملی

 

 

 

مراحل بودجه نویسی

 

در بیشتر کشورهای دنیا  تصویب بودجه در نظام پارلمانی معمولا" از چهار مرحله تهیه و تنظیم و پیشنهاد، تصویب ، اجرا و نظارت تشکیل می شود. مجموع این چهار دوره را دوره بودجه یا گردش کار بودجه می نامند.

1- مرحله اول – تهیه، تنظیم و پیشنهاد: این مرحله یکی از شاخصترین مراحل گردش بودجه می باشد. در این مرحله در ایران با ارسال بخشنامه بودجه با امضای مقام رییس جمهور یا معاون وی به تمام وزارتخانه ها،موسسات دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت، نهادهای انقلابی و تمامی دستگاههایی که به گونه ای از بودجه دولت منتفع می گردند، شروع می شود. به همراه این بخشنامه دستورالعملهایی که به پیوست فرمهای مخصوص جهت اخذ اطلاعات مالی و عملیلتی است، در قالب مقرراتی که به ضوابط مالی ناظر برتهیه و تنظیم بودجه مشهور است، ارسال می گردد.

 

پس از ابلاغ بخشنامه بودجه، دفتر بودجه در هر یک از نهادها و وزارتخانه ها و سازمانها بر حسب مورد بخشهای مربوط به خود همراه با دستور کار به منظور تهیه و تنظیم بودجه خود به واحدهای مربوطه فرستاده می شود. پس از دریافت بودجه پیشنهادی مراکز هزینه، در دفتر بودجه بررسی و کارشناسی انجام می پذیرد و بودجه پیشنهادی سازمان مربوطه تهیه و تنظیم می گردد و بودجه پیشنهادی با امضای بالاترین مقام در چهارچوب فرمهای ویژه به سازمان مدیریت و برنامه ریزی می شود.

 

2- مرحله دوم – تصویب: تصویب بودجه از وظایف و اختیارات قوه مقننه است. با تصویب بودجه عملکرد دولت بوسیله نمایندگان ملت نظارت و کنترل می گردد. در این مرحله قوه مقننه رسیدگی بودجه عمومی را که حاوی تمامی برنامه ها، طرحها و فعالیتهای قوه مجریه در سال آتی است، را به عهده می گیرد. لایحه بودجه در کمیسیونهای تخصصی مجلس بررسی می شود و پس از بررسی های صورت گرفته، برای تصویب نهایی از طریق اخذ رای نمایندگان ملت اقدام بعدی صورت می پذیرد.

 

3- اجرای بودجه: اجرای بودجه شامل تمامی مراحلی است که برای حصول درآمدها و سایر منابع، تامین اعتبار از یک طرف ومصرف اعتبارات پیش بینی شده و مصوب از طریق دیگر انجام می پذیرد. بنابراین اجرای بودجه شامل تحقق ارقام پیش بینی شده در بودجه مصوب و به عبارتی دیگر وصول درآمدها، به پرداخت هزینه ها برای رسیدن به اهداف معین طبق قوانین و مقررات مربوطه است.

 

در مرحله اجرا، بودجه خود دارای مراحل فرعی دیگری است:

الف: ابلاغ بودجه       ب – مبادله موافقت نامه فعالیتهای جاری و طرحهای عمرانی                      ج – تخصیص اعتبار     د – مصرف اعتبارات

 

در بخش مصرف اعتبارات به استناد قانون محاسبات عمومی مراحل مصرف اعتبارات به شرح زیر آورده شده است:

1- تشخیص    2- تامین اعتبار  3- تعهد  4- تسجیل(مدارکی که به عنوان بدهی در سازمان است، باید داشته باشیم)    5- حواله   6- درخواست وجه    7- هزینه قطعی

 

4- مرحله چهارم – کنترل و نظارت بودجه: نظارت بر بودجه از نظر صحت عملیات و انطباق آن با هدفها و برنامه ها اهمیت بسیاری دارد. بودجه ماموریتی است که قوه مقننه به دولت محول می کند و باید به نحوی از درستی انجام این ماموریت اطلاع یابد. نظارتی که مجلس ابتدا از طریق دیوان محاسبات بطور غیرمستقیم و سپس با رسیدگی به گزارشات ارائه شده بصورت مستقیم انجام می دهد و در پی این هدف است که نظارت پارلمانی محقق می شود.

از طرف دیگر دولت نیز به سبب وسعت فراوانی که دارد، باید اطمینان یابد که آنچه انجام می شود، در جهت هدفهای برنامه است. این نیاز نیز لزوم نظارت اداری و عملیاتی دولت بر خود و کارکنانش را مطرح می سازد.

 

 

انواع کنترل بودجه

عملیات اجرای صحیح و منطبق با هدفها و برنامه های پیش بینی شده در تحقق سیاستها و خط مشی ها دولت بسیار موثر است.به همین خاطر نظارت و کنترل به اجرای بودجه اهمیت بسیاری دارد و اصولا" سه نوع نظارت بر اجرای بودجه اعمال می شود:

1- نظارت و کنترل قوه مجریه(نظارت درونی)    2- نظارت و کنترل قوه قوه مقننه(نظارت بیرونی)

3- نظارت و کنترل قوه قضاییه

در نظارت و کنترل قوه مجریه به دو شکل نظارت مالی قبل یا حین هزینه و نظارت عملیاتی انجام شده صورت می پذیرد. در نظارت توسط قوه مقننه ،که نظارت بصورت قانونی بوده، از طریق نظارت قضایی و نظارت پارلمانی کنترل صورت می پذیرد. در نظارت و کنترل قوه قضاییه از طریق سازمان بازرسی کل کشور که زیر نظر قوه قضاییه فعالیت می کند، نظارت صورت می پذیرد و نظارت مزبور به دو شکل صورت می پذیرد:

الف – بازرسی مستمر از تمامی وزارتخانه ها، نیروهای و نظامی و انتظامی، موسسات و شرکتهای دولتی، شهرداریها و غیره.

ب – بازرسی های فوق العاده بر حسب دستور رییس قوه قضاییه و یا به دستور کمیسیون اصل 90 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی و یا به تقاضای وزیر یا مسئول دستگاه اجرایی ذیربط صورت می پذیرد.

 

درآمدهای دولت

 

1- درآمدهای عمومی : در قانون بودجه کل کشور شامل بخشهای زیر است:

بخش اول : مالیاتها   بخش دوم: دریافت کمکهای اجتماعی     بخش سوم: دریافت کمکهای بلاعوض

بخش چهارم: درآمدهای ناشی از داراییها      بخش پنجم: درآمدهای خدمات و فروش کالا

بخش ششم: درآمدهای جرایم و خسارات       بخش هفتم: درآمدهای متفرقه

 

2- درآمدهای اختصاصی

 

3- درآمدهای شرکتهای دولتی